دیگ مهمترین جزء سیستم گرمایش مرکزی بوده و نقش آن گرم کردن آب جهت ارسال به مبدل ها برای دریافت حرارت آن ، انتقال به محیط و تامین آب گرم مصرفی می باشد. بنابراین محاسبه ظرفیت حرارتی دیگ و متعاقبا انتخاب آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین شناخت دیگ و اجزاء آن و سیستم های کنترلی آن کمک شایانی در انتخاب درست و بهینه آن دارد. ظرفیت حرارتی دیگ ، فشار کاری ، جنس دیگ، تعداد پاس ها، استاندارد ساخت دیگ ، نصب و راه اندازی همه از موارد مهمی است که در هنگام انتخاب دیگ باید مورد توجه قرار گیرد.

دیگ های فولادی برای فشارها و ظرفیت های کم تا زیاد کاربرد دارند و به طور کلی به دو گروه آب در لوله (Water Tube ) و آتش در لوله (Fire Tube ) تقسیم می شوند.

دیگ های آب در لوله معمولا در مواردی که نیاز به تامین فشارهای بالا می باشد مثل نیروگاه های بخار مورد استفاده قرار می گیرد که در آنها آب درون لوله ها جریان داشته و حرارت توسط شعله از خارج از لوله ها به سیال داخل آن منتقل می شود و بخار تولید می گردد که در صورت نیاز توسط شعله آن را به بخار فوق داغ (سوپرهیت) تبدیل کرده که برای مصارف بخار در نیروگاه ها و صنایع کاربرد دارد. این نوع دیگ معمولا برای فشارهای کاری 10 تا 60 بار و دبی بخار بیش از 7 تن در ساعت مورد استفاده قرار می گیرند.

دیگ های فولادی آتش در لوله اغلب برای فشارهای 2 تا 20 بار و  دبی بخار تا 30 تن در ساعت مورد استفاده قرار می گیرند. در این نوع دیگ هامحصولات احتراق در داخل لوله ها حرکت کرده و آب بر روی لوله ها و کوره جاری می گردد. این نوع دیگ ها در صنایع مختلف ، کارخانجات و ساختمان های مسکونی کاربرد دارند.

در دیگ های عقب خشک (Dry Back ) انتهای لوله های پاس اول، دوم وسوم به یک سطح متصل می شوند که به علت تفاوت زیاد در دمای بین پاس های 2 (حدود 1000 درجه سانتیگراد) و پاس های 3 (حدود 250 درجه سانتیگراد) سطح این سبکه دچار تنش و نهایتا نشتی می گردد. همچنین این دیگ ها نیاز به عایقکاری و انجام تعمیرات بر روی مواد نسوز طاقچه جداکننده پاس 2 و 3 در فواصل زمانی خاص را دارند که منجر به افزایش هزینه و توقف سیستم گرمایش می گردد.

جهت رفع مشکلات فوق از دیگ های عقب تر (Wet Back ) استفاده می شود. بدین صورت که پاس های 2 و 3 دیگ ها را می توان به دو صفحه شبکه جداگانه متصل نمود که در این طرح سطوح عایقکاری شده در دیگ های عقب خشک را به سطوح حرارتی و جاذب حرارت تبدیل می کند.

در انتخاب یک دیگ پارامترهای زیادی دخالت دارند که عبارتند از :

1-    نوع دیگ

2-    نوع سیال عامل (آب ، بخار ، روغن داغ)

3-    حداقل و حداکثر ظرفیت حرارتی

4-    ماکزیمم فشار کاری

5-    فشار طراحی

6-     استاندارد ساخت

7-    سطح حرارتی طرف آتش و طرف آب

8-    نوع خنک کاری پشت دیگ (عقب تر یا عقب خشک )

9-    چند پاس بودن لوله های دیگ

10-   نوع سوخت مشعل و حداقل و حداکثر مصرف سوخت

11-   نوع کنترل مشعل ( مدولار یا قطع و وصل)

12-   مشخصات کوره  ( نوع ، جنس و حجم آن)

13-   جنس لوله ها، تعداد ، قطر و ضخامت آنها

14-   جنس بدنه ، تیوب شیت و ضخامت آنها

15-   مشخصات ، تعداد ، نوع و سازنده سیستم های کنترلی

16- گواهی استاندارد و صلاحیت سازنده

17-   نوع تست ها (رادیوگرافی، هیدوراستاتیک)

18-   حجم آبگیری ، وزن خشک و وزن کاری دیگ

19-   دستورالعمل راهبری و نگهداری و تعمیرات و تست دیگ

20-   نوع درهای جلو و عقب دیگ و نحوه باز و بسته شدن آنها

21-   نحوه اتصال لوله ها به تیوب شیت ( والس یا جوش )

22-   نحوه تنش گیری جوش ها

23-   مشخصات تابلوی برق و مدار کنترلی دیگ

طراحی و ساخت دیگ آب گرم و بخار بر اساس استانداردهای مختلفی صورت می گیرد که مهمترین آنها عبارتند از :

ISIRI 4231 , BS 2790 , ANSI- ASME SEC. I,II , BS-855 , ISIRI 7911